San Martín de Trevejo - Cáceres

Ahei esta vendu pasal o tempu cumu idia a canción.
Cuanta historia guarda esta montanha, peru pa empezal puralgu e bô
sabel o significau do sei nomi.
Afirma D.Samuel Sousa Bustilhu, cura de Paiu desdi o 10 de Maiu do
1902 hasta o 29 de Decembri do 1941, amanti d'esta montanha que sei
nomi, Xálima, e nomi árabi,afirma qu'e Monti Fermosu purque o significau
de Xálima e " peitu fermusu de mulhel " cuia figura ten ditu monti.
Qu'en tempus prerromanus se chamaba Salamati i aconselha subil de noiti
pâ poel vel vil o dia i cumu se iluminan os valis extremenhus.
Esti homi nacei o 9 de Febreiru do anu 1873, estudio eno seminariu da
Ciai i foi ordenau cumu sacerdti o 2 de Juniu do anu 1897.
Saco en cuncursu a parroquia de Paiu mui importanti esta puro elevau
numiru d'habitantis, conta que num habia máis que vereas, ni siquera habia caminhus vidinhais, máis tadi conhocei cumu se fideran.
Escribí 14 cuadernus verdadeirus trabalhus de campu, os cuatru primeirus
os titulo Xálima, describi enelis tô referenti as xentis, historias i
cantiai de coissas curiosas.
Conta qu'o nomi de Paiu foi anteriolmenti O Paiu de Valencia de Froris,
guarda relación cum esi otru que inda hoixi se chama Casilhas de Froris.
Tamén fala d'otru pueblu, hoixi desapariciu, Peirusin, o nomi ha superviviu ena d'hesa que inda hoixi conhucemus.
Fala dos portus que cumunicaban a penilhanura extremenha cum Castilha, o portu de Valverdi, o portu d'as Elhas, o de Sâ Marti que se xuntaba en
Santa Crara cum o d'as Elhas, o de Vilamel, chamau portu do Hucinu, o
do Adebu que se xuntaba cum o de Vilamel pora altura da mina Branquita,
asi cumu os de Perais, Gata, Robredilhu etc....
Sacaba apuntis dos archivus parroquiais, pur tantu recupiló nomis de xientis importantis da época sua i anteriol.
En difinitiva,se ve a un bô charru enamorau da nossa Xálima.

Soidi pâ tôs.